GÜRCİSTAN'DA KİLİSE İLE DEVLET ARASINDA HESAPLAŞMA

Yayın Organı : RFE/RL

Yayın Tarihi : 20 Şubat 2011

Kayıt Tarihi : 21 Şubat 2011

Ülke : Çek Cumhuriyeti

Yazar : Ghia Nodia

Çeviri Yeri : Ankara

Çeviri Şekli : Geniş Özet

Çeviri Dili : İngilizce

Gürcistan'da Ortodoks Kilisesinin otoritesi sarsılmaz olarak algılanıyor. Kamuoyu yoklamaları, ülkede Ortodoks Kilisesine duyulan güveni sürekli yüzde 90'ın üstünde gösteriyor. Özellikle, Gürcü Ortodoks Kilisesini 1977'den beri yöneten Patrik II. İlia'nın kişisel popülaritesi çok yüksek.

Kilisenin ise oynadığı bağımsız rol giderek artıyor. Kiliseden çoğu isim, "liberal Batı"yı bir düşman olarak görüyor ve bu yüzden doğal olarak Cumhurbaşkanı Mihail Şaakaşvili'nin Batı yanlısı yöneliminden rahatsızlık duyuyorlar.

--Türkiye İle Anlaşma Yeni Bir İhtilaf Kaynağı mı?--

Bu için için kaynayan anlaşmazlık, giderek kontrol edilmesi daha zor bir hâle geliyor. Gürcistan ile Türkiye arasında her iki ülkenin dinî nitelikteki anıtsal yapılarının korunmasıyla ilgili imzalanması önerilen yeni bir anlaşma önemli bir ihtilaf kaynağı hâline geliyor.

Türkiye'de Orta Çağ'dan kalma ve Gürcü kültürünün önemli örnekleri olarak kabul edilen birkaç Hıristiyan kilisesi var. Bu kiliseler eğer zamanında restore edilmezlerse sonsuza kadar kaybedilebilirler.

Bu kiliselerin restore edilmesi karşılığında Türkiye hükûmeti, Gürcistan'da bulunan üç camiyi restore etme ve Sovyetler Birliği döneminde yok edilen Batum'daki bir caminin yerine de yenisini inşa etme hakkını elde etmeye çalışıyor.

Üç yıl önce de benzer bir anlaşma hazırlandı ancak Patrikin son dakika vetosu, anlaşmanın imzalanmasını engelledi. Muhalefetin öncülüğündeki kitlesel gösterilerden korkan hükûmet, o zaman Kilisenin isteklerine karşı çıkmaya cesaret edemedi. Aslında rafa kaldırılan söz konusu anlaşma aleni olarak tartışılmadı bile.

--Batum'da Yeni Bir Cami Yapılacak mı?--

Bazı kaynaklara göre anlaşmanın imzalanmasına asıl engel olan şey, Acaristan bölgesinin başkenti olan Batum'da bir cami inşa edilmesi meselesiydi. Bu bölge, öncelikle Gürcistan'daki Müslümanların çoğunluğunun yaşadığı bir bölge olarak sahip olduğu dinsel kimliği nedeniyle özerk bir statüye sahip. Bu bölge artık, Hıristiyan ve Müslüman nüfusun karışık yaşadığı bir bölge olduğu için cami inşası hassas bir konudur. Muhalefetin tutucu dindar ve milliyetçi bir duruş benimsemesi karşısında hükûmet, bu hassas konuya dokunmamanın en iyisi olacağını düşündü ve sessiz bir şekilde geri adım attı.

Ancak hükûmet şimdi Türkiye ile birlikte aynı anlaşmanın yeni bir versiyonu üzerinde çalışıyor. Bu sefer, hemen hemen her şey açıkta meydana geliyor. Hükûmet, konuyla ilgili düşüncesinin alınacağı ancak veto hakkına sahip olmadığına dair Kiliseyi bilgilendirecek.

Buna karşılık Kilise, şimdiden iki kere -biri 18 Ocak’ta, diğeri de 4 Şubat’ta- Türkiye ile yapılması planlanan ikili anlaşmayı eleştiren açıklamalar yaptı ve Kilisenin görüşmelerde aktif bir rol oynaması gerektiği konusunda ısrarını sürdürdü. Hükûmet yetkilileri, kibarca ancak kararlı bir şekilde, Kiliseye uygun bir zamanda danışacaklarını söylediler.

Doğal olarak muhalefet de konuyu gündemine aldı. Acaristan bölgesinin Cumhuriyetçi Partideki -Gürcistan'ın en liberal partisi olduğunu iddia ediyor- temsilcisi, Batum'a bir cami yapılmasının Hristiyan ve Müslümanlar arasındaki gerilimi alevlendireceğini savunarak söz konusu taslak anlaşmaya karşı bir tavır aldı.

Anlaşmayı destekleyenler güçlü bir argümana sahip. Anlaşmaya karşı çıkılması, Türkiye'de bulunan birkaç tarihî Gürcü mimarisini yok olmaya mahkûm etmek anlamına gelecek. Anlaşmayı savunanlar, 2008'de imzalanması engellenen son anlaşmadan beri Türkiye'deki tarihî Gürcü kiliselerinden birinin kubbesinin çöktüğünü vurguluyorlar. Şu anda ise Oşki Katedrali büyük risk altında bulunuyor.

Dolaylı bir şekilde de olsa Saakaşvili de tartışmaya katıldı. Saakaşvili, Gürcistan'da cami inşası konusunu kendi çıkarları için kullananları eleştirdiği kamuoyuna iki açıklama yaptı. Saakaşvili açık bir şekilde, Gürcistan'da yaşayan Müslümanların -hem etnik olarak Gürcü olan Acaristan bölgesi sakinleri hem de etnik olarak Azeri olanlar- cami inşa etme hakları olduğunu beyan etti. Bunun dışındaki herhangi bir politikanın, Müslümanların Gürcistan'da yaşamalarını yasaklamak anlamına geleceğini ifade eden Saakaşvili, buna izin vermeyeceğini söyledi.

byegm.gov.tr