Kelimenin Kökeni

Gürcüler veya Gürciler (Gürcüce: Gurcebi), tarihsel olarak Kür ve Çoruh nehri arasında yaşayan halka verilen genel isimdir. Kelimenin kökeni hakkında farklı görüşler ileri sürülmekte ise de kelimenin, Arap ve Fars’ların kendi dillerinde bölgedeki halkı Kurc, Curc, Gurc, Gorc veya Curz olarak adlandırmalarına dayandığı ve sondaki c ve z harflerinin aidiyeti ifade ettiği kabul edilir. Bu adlandırma Osmanlıca ve Türkçe'ye "Gürci" veya "Gürcü", Rusça’ya Gruzin olarak geçmiştir. Bir görüşe göre bu adlandırmanın kaynağı olan halk, bugünkü Acaristan topraklarında yaşamış olan Kolchi, Kolkh halkıdır. Bu coğrafyanın adı ise Farsça’da ve Türkçe’de Gürcistan, Rusça’da Gruziya olarak anılır. Batı dillerinde ise Georgia, Georgien kelimesi kullanılır.

Kelimenin Anlamındaki Değişmeler

Kökeni itibariyle söz konusu coğrafyada yaşayan halkları ifade eden kelime, zamanla farklı anlamlar kazanmıştır. Osmanlılar zamanında Gürcü ve Gürcistan kelimeleri, Osmanlının esas aldığı, özde Müslim-Gayri Müslim ayrımını içeren millet sistemi nedeniyle, etnik bir kavramdan ziyade dini bir terim olarak bölgedeki Hıristiyan halkı ve onların yaşadığı coğrafyayı ifade etmek için kullanılmıştır. Daha sonra Gürcistan’ın kurulmasıyla (önce Sovyet cumhuriyeti, daha sonra bağımsız olarak) bu isim söz konusu ülke ve halkını kapsar hale gelmiştir. Daha genel olarak ise Gürcüce konuşan, köken olarak bu coğrafyayla ilişkili kimseleri ifade eder.

Kartvel Kavramıyla İlişkisi

Gürcistan devleti, kendi dilinde (Kartça/Kartuli) yukarıdaki terimleri kullanmamakta, bunun yerine ülkeyi Sakartvelo ve vatandaşlarını Kartvel olarak isimlendirmektedir. Kartvel sözcüğü ise, yine değişik görüşler olsa da esasen Tiflis ve çevresinde yerleşik Kart boyundan gelmektedir. Kart boyu ile diğer bazı boyların, tarihteki kısa süreli Kilise-Hıristiyanlık çerçevesinde oluşan birliktelikleri de Kartvel kavramında önemlidir. Sovyetler döneminde, 1918’den sonra ortaya atılan bu kavram, günümüzde Gürcistan devletinin resmi ulus ve vatandaşlık görüşüdür. Vatandaşlık anlamı dışında etnik olarak Kartvel kavramı, diğer boyları ifade etmediği gibi, dini anlamı bakımından da Müslüman olanları kapsamamaktadır. Dolayısıyla günümüzde Gürcü kavramı ile Kartvel kavramının eş anlamda kullanılması doğru değildir.

Başlıca Boylar ve Dilleri

Genel bir kavram olarak Gürcüce konuşan, belirtilen coğrafyayla ilişkili birkaç boy bulunmaktadır. Kartlar ve Acarlar bunların başında gelir. Bunun dışında Kahlar, İngilolar, Hevsurlar, Pşavlar, Mohevler, Mtiullar, İmerler, Raçveller, ve Gurullar şeklinde boylar vardır. Her bir boyun benzer yönlerinin yanı sıra, kendine özgü gelenekleri, coğrafyası, giyimleri, efsaneleri ve dilleri bulunmaktadır.

Söz konusu boyların dilleri benzer olmakla birlikte, önemli farklılıklar da içermektedir. Bu dillerin hepsi Gürcüce kavramı altında değerlendirilmekte, tek tek boylara ait diller lehçe kabul edilmektedir. Bu dillerden/lehçelerden Kart dili (Kartça/Kartuli), önce Kilise dili olması, daha sonra ise Sovyet dönemi politikaları sonucu daha fazla gelişmiş ve edebi dil niteliği kazanmıştır. Diğer diller ise halk arasında konuşulan yerel dil düzeyinde kalmıştır. Ancak Acarca (Acaruli), gerek Acaristan’ın özerk yapısı gerekse konuşan nüfusun farklılığı ve miktarı itibariyle göreceli olarak öne çıkmaktadır. Bugünkü Gürcistan’ın resmi dili Kart dilidir (Kartça'dır). Gerek Acaristan’da gerekse Türkiye’de konuşulan yerel dil Acarca’dır.  

Boyların Kökeni

Genel olarak Kafkasya halklarının, Hz. Nuh’un oğlu Yafes’in torunu olan Targama’nın (Togarmah/Targamos) oğullarından türediği belirtilir. Kartlar, kendilerini Targama’nın oğullarından Kartlos’a dayandırırlar. Acarlar isminin ise Eger’den (Egros) geldiği, Egres’ten indikleri için Egerli dendiği ifade edilmektedir.

Kavimleri esas alan bir görüşe göre bölge halkı değişik kavimlerin karşımasından oluşmuş olup, Moğollar ile Cermenler’in karışımından İskitler; İskitler ile Cermenler’in karışımından Slavlar; İskitler ile Moğollar’ın karışımından Türkler; Slavlar ile Türkler’in karışımından Kartlar (daha çok Slavlardan) ve Acarlar (daha çok Türklerden) ortaya çıkmıştır. Türkiye’deki Gürcü kökenliler, Acar boyundandır.

(tr.wikipedia.org)