Gürcistan Parlamentosu, Devlet Başkanının yetkilerini, hükümet lehine önemli ölçüde kısıtlayan anayasa değişikliğini 15 Ekim 2010 tarihinde kabul etti. Yeni anayasa, Ekim 2013’te yapılacak başkanlık seçimlerinden sonra yürürlüğe girecek.

Saakaşvili, Putin’in yolundan gidiyor

Yeni anayasada özellikle başbakanın ve hükümetin güçlendirilmesi, muhalifler tarafından farklı değerlendirmelerde bulunulmasına yol açtı. Saakaşvilinin, Rus lider Putin’in taktiğini izlediği, 2013 yılında sona erecek olan başkanlıktan sonra başbakan olmayı planladığı ileri sürülüyor.

Değişiklik sürecini batı ülkeleri ve Amerika Birleşik Devletleri de yakından takip etti. Özellikle Gürcistan’ın da üyesi olduğu Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu (Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu), değişiklik tasarılarına dair çeşitli görüşler yayınladı.

Acaristan'ın özerkliğine müdahale devam ediyor

Anayasa değişikliğinde Acaristan Özerk Cumhuriyeti’ni de etkileyen düzenlemeler yer aldı. Mevcut düzenlemelere göre Gürcistan Devlet Başkanı, Acaristan Hükümet Başkanını tek başına belirlerken, yeni anayasa uyarınca siyasi partilere danışarak ve merkezi hükümetle anlaşarak bu yetkisini kullanacak.  

Venedik Komisyonun anayasa değişiklik tasarısına ilişkin 15-16 Ekim 2010’da kabul ettiği nihai görüşte, Gürcistan devlet organlarının Acaristan Özerk Cumhuriyeti yönetiminin belirlenmesine müdahale biçimi aşırı bulunuyor. Komisyon raporunun 47. paragrafında şöyle deniliyor:

“(Anayasa değişikliği tasarısının) ikinci incelemesinde, Devlet Başkanı tarafından, Acaristan Özerk Cumhuriyeti Hükümet Başkanı adayının, Özerk Cumhuriyet Yüksek Konseyine, Konseyde temsil edilen siyasi partilerle müzakere ettikten sonra teklifine dair yeni bir paragraf eklendi. Venedik Komisyonu, daha önce aynı yetkiyi veren bir anayasal kanun tasarısının incelendiğini ve başka hususların yanı sıra bu teklifin, Yüksek Konseyin çoğunluğunun güvenini alması muhtemel adaylar önermeyle bağlı olmaksızın Gürcistan Devlet Başkanının takdirinde olmasının kuşkulu bulunduğunu hatırlatır (bakınız aşağıda *). Bu özel görüş, (yeni anayasada) Başkanın, Konseyde temsil edilen siyasi partilerle müzakere etme gerekliliği şart koşularak dikkate alınmış gibi gözükmektedir. Venedik Komisyonu, her halükarda, Gürcü devlet organlarının, Acaristan Özerk Cumhuriyeti’nin yönetiminin seçimine müdahale düzeyinin ölçüsüz olduğunu düşünmektedir.”

http://www.venice.coe.int/docs/2010/CDL-AD(2010)028-e.asp

Yeni anayasanın önemli noktaları

Başbakan-Hükümet

• Hükümet, ülkenin iç ve dış politikasını belirleyen ve icra eden ve parlamentoya karşı sorumlu olan başlıca organ haline geliyor;
• Başbakan, savunma ve iç işleri bakanları dahil, diğer hükümet üyelerini atayabilecek ve görevden alabilecek (mevcut anayasaya göre savunma ve içişleri bakanlarını görevden alma yetkisi başkana ait). Başbakanın istifası, otomatik olarak hükümetin de istifa etmesini sonuçlayacak;
• Başbakan adayı, parlamentodaki seçimlerde en çok oyu alacak siyasi parti tarafından belirlenecek;
• Hükümet, milletlerarası anlaşmaların onaylanmasını veya kaldırılmasını parlamentodan isteyebilecek. Başkan da bazı durumlarda hükümetin onayıyla bu yetkiye sahip olacak;
• Başkan, hükümetin onayı olmadan büyükelçi atayamayacak veya görevden alamayacak
• Mevcut anayasaya göre başkana ait olan yerel yöneticileri atama ve görevden alma yetkisi hükümetin oluyor;
• Savaş hali dışında ve parlamentonun feshi, seçim, kanun tasarısı, hâkimlerin atanmasıyla ilgili olanlar hariç, başkanlık kararnamelerini, başbakanın da ikinci imza olarak imzalaması gerekecek;
• Başkan, milletlerarası görüşmelerin yürütülmesi ve milletlerarası anlaşmaların imzalanmasında hükümetin onayını alacak

Başkan

• Başkan, devletin başı, başkomutan olmaya devam edecek ve dış ilişkilerde devleti temsil edecek (fakat mevcut anayasada olduğu gibi tek temsilci olmayacak);
• Başkan, mevcut anayasada olduğu gibi ülkenin iç ve dış politikasının yönlendiren ve icra eden bir merci olmayacak. Bu yetki başbakana ve hükümete verilecek;
• Başkan seçilebilmek için, en az 35 yaşında, en az 5 yıl Gürcistan’da yaşamış ve seçim zamanından önceki üç yıl sürekli Gürcistan’da yaşamış bir Gürcistan vatandaşı (Gürcistan’da doğmak gerekli değil) olmak yeterli olacak;
• Başkan, siyasi bir partinin karar organlarında yer alamayacak, fakat parti üyesi olma hakkı devam edecek;
• Başkan, hükümetle anlaşarak, genelkurmay başkanını ve diğer kuvvet komutanlarını atama ve görevden alma yetkisine sahip olacak;
• Başkanın kanun tasarısı sunma, parlamentoyu acil toplantıya çağırma, referanduma gitme yetkisi olmayacak;
• Başkan, telekomünikasyon ve enerji düzenleme komisyonlarının üyelerini, hükümetle anlaşarak atayabilecek;
• Başkan, Acaristan Özerk Cumhuriyeti Hükümet Başkanını, siyasi partilere danıştıktan ve merkezi hükümetle anlaştıktan sonra atama yetkisine sahip olacak; 
• Başkan, parlamento üyelerinin 1/3 tarafından suçlanabilecek. Suçlama anayasa mahkemesinin önüne gelecek ve mahkeme başkanın davranışın bir suç belirtisini veya anayasanın ihlalini içerdiğine karar verirse, parlamento 15 gün içinde başkanın yargılanıp yargılanmayacağına karar verecek. Başkanın yargılanması için 2/3 çoğunluk aranacak.

Parlamento

• Büyükelçilerin atanmasında parlamentonun onayı gerekmeyecek;
• Parlamento, anayasal tasarılar hariç, başkanın vetosunu, mevcut düzenlemeden aranan üçte iki yerine, salt çoğunluğun oyuyla kaldırabilecek;
• Parlamentonun bütçesel konulardaki rolü sınırlı olacak;

Diğer Hükümler

• Başkan, başbakan ve parlamentodaki başkanlıklar çifte vatandaşlığı olanlar tarafından yürütülemeyecek;
• Hâkimler için yaş sınırı 28’den 30’a çıkacak;

http://www.civil.ge/eng/article.php?id=22757